10 TIPS VOOR GEMEENTEN
om burgerinitiatieven te stimuleren
Op steeds meer plaatsen slaan mensen de handen ineen om samen het (openbaar) groen in hun omgeving te beheren of anders vorm te geven: van natuurspeelplek tot buurtmoestuin. Goed nieuws, want daardoor knapt de buurt op, leren buurtbewoners elkaar beter kennen, en worden mensen gezonder. Deze plekken zijn een manier om vorm te geven aan onder andere burgerparticipatie, en dragen bij aan zaken als biodiversiteit, sociale cohesie, vastgoedwaarde, gezondheid, welzijn, waterbergingscapaciteit en kwaliteit van openbare ruimte.
IVN Gelderland heeft veel ervaring met het begeleiden van burgerinitiatieven en het adviseren van gemeenten hierin. Wij delen daarom graag onze lessen en inspirerende voorbeelden. Dit is daarom nadrukkelijk geen blauwdruk of stappenplan, maar een handreiking gemeenten verder te helpen in de zoektocht naar het begeleiden van initiatieven die ontstaan in de straat, wijk of het buitengebied.
| Succesfactor voor initiatief | Kansen voor de gemeente(ambtenaar) |
| 1. Een plek dichtbij | |
| Mensen zijn vaak het meest betrokken bij wat dichtbij hen staat. Het is dan ook logisch dat veel mensen een idee voor hun eigen straat of wijk hebben. Bijvoorbeeld iets moois doen met dat terrein dat braak ligt, een saai plantsoen omvormen tot een ontmoetingsplek, of een speelplek creëren voor de kinderen. | o Maak mogelijkheden inzichtelijk Breng in beeld waar bewoners in de openbare ruimte aan de slag mogen, dus stel kaarten van braakliggend terrein op, maak adoptiebeleid voor openbaar groen of laat bodemonderzoek doen om te bekijken welke grond (niet) geschikt is voor bijvoorbeeld het verbouwen van groente. |
| 2. Een inspirerend idee | |
| Wil je een buurtmoestuin starten of de speelplek in je buurt omtoveren tot een natuurlijk speelterrein? Denk je aan maandelijkse speel- en educatie middagen in het groen voor kinderen, of het gezamenlijk onderhouden van een plantsoen of volkstuin? Een inspirerend idee ontstaat vaak bij één of enkele personen. Deel je idee, met buren, en met de gemeente. zodat je er niet alleen voor staat. Bekijk wat de mogelijkheden zijn en hoe je samen met anderen dit idee tot uitvoering kunt brengen. Want, samen kom je verder. | o Stel vast aanspreekpunt aan Zorg dat inwoners met een idee bij je terecht kunnen. Stuur ze niet van het kastje naar de muur, maar zorg voor een duidelijk aanspreekpunt binnen de gemeente, die hen zo nodig verder kan helpen. Stel binnen de gemeente een vast aanspreekpunt aan voor initiatiefnemers die rondlopen met een goed idee. o Voelsprieten uit o Deel inspirerende voorbeelden |
| 3. Een vliegende start | |
| Als je een locatie en een (gedragen) idee hebt, kun je van start. Begin klein en blijf realistisch. Langzaamaan kan je initiatief met hulp van anderen groeien. Een project hoeft geen meerjarenplanning te hebben. Klein beginnen geeft je zelf de kans om te experimenteren, en geeft anderen de kans om aan te haken: een zicht- en tastbaar project spreekt vaak meer aan dan een stapel plannen en tekeningen van je idee. Begin, en geef mensen de ruimte om aan te haken. | o Toon lef Initiatieven beginnen met een inspirerend idee, bij een kleine groep mensen. Zij experimenten, dat moet je als ambtenaar ook doen. Wees daarbij vanaf het begin zo duidelijk mogelijk over de kaders en randvoorwaarden (financieel, organisatorisch, etc.) en over wat initiatiefnemers wel en wat niet van de gemeente kunnen verwachten. Neem je collega’s daarin mee en communiceer (zowel intern als met het burgerinitiatief) in dit vroege stadium dat er ondanks de energie geen garantie tot succes is. o Faciliteer op verschillende niveaus |
| 4. Groen draagvlak | |
| Geef anderen de ruimte, een stem, zeggenschap, zodat ook zij zich eigenaar voelen van het project. Zorg dat de vaak kleine kern van initiatiefnemers niet te gesloten wordt, straal uit dat ook anderen aan kunnen sluiten. Op die manier krijg je niet alleen meer draagvlak in de buurt, maar ook toegang tot een netwerk van mensen waarop je kunt terugvallen. | o Ondersteun het creëren van draagvlak Heeft een buurtbewoner een idee, maar kan hij/zij wel wat hulp gebruiken om draagvlak in de buurt te krijgen? Misschien kun je helpen door hem/haar te koppelen aan sleutelfiguren in de wijk / buurtvereniging / wijkraad. Of biedt het idee een podium; Ondersteun bij het organiseren van een bewonersavond door een vergaderzaal beschikbaar te stellen, of stimuleer dat collega’s zoals wijkregisseurs dat doen.Draagvlak binnen de gemeenten is net zo belangrijk als draagvlak in de buurt. Zorg dat je intern ‘gedekt bent’ door collega’s op de hoogte te houden, en kijk daarbij over de grenzen van je eigen afdeling heen. Neem ook de wethouders en de gemeenteraad mee in dit proces. |
| 5. Materialen en middelen | |
| Al snel zal je merken dat je verschillende middelen nodig hebt voor je initiatief: papier om posters te maken voor een zaai-feest, gereedschap om de grond te bewerken en planten te snoeien of de planten zelf. Vaak kunnen omwonenden gereedschap zelf meebrengen of zijn bedrijven bereid materiaal uit te lenen. | o Stel materiaal beschikbaar Overleg met de initiatiefnemers wat ze zelf kunnen en willen, en waar ze hulp bij kunnen gebruiken. Als gemeente heb je vaak meer te bieden dan je denkt; grond, hekwerk, pootgoed, gereedschap, vergaderlocaties inclusief koffie, een printer, en de gemeentepagina in de lokale krant. |
| 6. Aanvullende financiering | |
| Voor aanvullende financiering kun je op zoek naar subsidies en fondsen, sponsoring of zet een crowdfundingactie op. Vraag je daarnaast af of je überhaupt geldt nodig hebt. Er zijn creatieve manieren om aan de juiste middelen te komen. Soms willen buurtbewoners of bedrijven (bouwmarkt, tuincentrum) gereedschap, zaaigoed of planten afstaan aan een initiatief. Je moet hiervoor wel bekendheid aan je initiatief geven en laten weten waar je naar op zoek bent. | o Stel financiële middelen beschikbaar Geld is niet altijd nodig, maar kan soms wel handig zijn om initiatieven vooruit te helpen. Zorg daarom dat je op de hoogte bent welke (wijk)budgetten aan te spreken zijn door de initiatieven. Of bekijk of er vanuit de gemeente budgetten beschikbaar gesteld kunnen worden via bijvoorbeeld vouchers of gerichte subsidies om in kennis of middelen te investeren. |
| 7. Voldoende menskracht | |
| Als het project eenmaal loopt, is ‘voldoende handjes houden’ vaak de uitdaging. Het is belangrijk dat er binnen het initiatief aanspreekpunt voor vrijwilligers is, en dat er aandacht is en blijft voor het betrekken van de buurt; er kunnen nieuwe mensen in de wijk komen wonen, of bestaande buren haken aan omdat deze fase in het project hen meer aanspreekt, men kinderen krijgt, etc. Bekijk welke vaardigheden je kunt gebruiken en wat anderen te bieden hebben, denk hierbij niet alleen aan groene vingers maar wellicht zijn er mensen die zich liever inzetten voor de PR, beleid, financiën, etc. Naast de vaste kerngroep kun je ook een grote groep inschakelen voor ‘incidentele klussen’ zoals de school uit de wijk, een vereniging, of de buurt tijdens NLDoet.Initiatiefnemers en anderen zetten zich belangeloos in voor het project, dat mag gewaardeerd worden! Een jaarlijks uitje of specifieke activiteit voor de betrokkenen is een kans om die waardering te laten blijken. | o Waardeer vrijwilligers Initiatiefnemers zetten zich belangeloos in, en vormen hiermee een krachtige motor voor de samenleving. Na al deze, vaak jarenlange, inspanningen is waardering belangrijk en gerechtvaardigd. Het is belangrijk om het vrijwilligerskapitaal in de gemeente te koesteren en te waarderen, zet ze in het zonnetje met een compliment, persaandacht, een oorkonde of ga op bezoek en neem collega’s mee: laat zien wat er op de plek gebeurt. Hiermee draag je niet alleen bij aan het enthousiasme binnen de organisatie, maar toon je ook waardering voor het initiatief. |
| 8. Goede buren | |
| Als het initiatief klaar is om verder te groeien, is samenwerken met anderen noodzakelijk. Kijk eens wat er in je omgeving aanwezig is: Met welke andere organisaties, clubs of verenigingen kun je samenwerken? En zorg ook dat anderen je kunnen vinden, dus zet jezelf letterlijk en figuurlijk op de kaart. En laat zien wat je te bieden of juist nodig hebt. | o Verbind kennis en kennissen Denk aan het delen van je netwerk en deel expertise van jezelf en die van collega’s: breng ze in contact met collega’s van andere afdelingen en sectoren. Misschien kan je collega van de afdeling groen nadenken over een slim beheerplan van een groenstrook, of een collega van ruimtelijke ordening een mooie plattegrond uitdraaien? Je hebt niet alleen materialen en middelen, maar ook een boel kennis en expertise te delen! |
| 9. Een flexibele houding | |
| Een burgerinitiatief doorloopt verschillende fasen. Het ideaal moet bij iedereen (blijven) passen, houd daarbij voor ogen dat het doel vaststaat (bv. een verpauperd stuk terrein opfleuren) maar dat het middel kan wisselen (van buurtmoestuin naar speelplek). Wees daarom flexibel. Veel initiatieven beginnen als tijdelijk idee, sommige groeien uit tot iets blijvends, anderen zijn inderdaad eindig – en dat is niet erg omdat de contacten kunnen blijven terwijl de buurtmoestuin gestopt is. | o Wees flexibel De ondersteuningsvraag van initiatieven is variabel en wisselt continu. Dit vraagt om ruimte, flexibiliteit en het benaderen van elk initiatief op zichzelf. Juist door afstand te bewaren kun je ontwikkelingen in het veld waarnemen en daar op inspelen. Neem het initiatief nooit over! o Omarm tijdelijkheid Initiatieven kunnen tijdelijk zijn. Soms resulteert dit na verloop van tijd alsnog in een definitief project, maar regelmatig hebben initiatieven, vooral op gemeentegrond, gebruiksovereenkomsten voor enkele jaren. Dit doet niets af aan de waarde van het initiatief. Door de samenwerking in de buurt worden sociale connecties gelegd die meeverhuizen naar een volgend initiatief. Dit hoeft geen groen initiatief te zijn, maar kan bijvoorbeeld ook te maken hebben met uitwisseling van diensten tussen bewoners. Tijdelijke initiatieven hebben dus alsnog een grote meerwaarde voor sociale processen in de wijk. Maak goede afspraken over afronding, beëindiging en overdracht van grond), zodat geen van beide partijen voor onaangename verrassing komt te staan. |
| 10. Een goede adviseur | |
| Je bent niet de eerste met een idee, en niet de eerste die tegen drempels oploopt. Vind niet zelf het wiel uit, maar vraag om advies bij ervaren partijen, zoals IVN Gelderland. Kijk op www.ivn.nl/gelderland wat IVN Gelderland voor jouw buurtproject kan betekenen. | Naast het begeleiden van groene buurtprojecten ondersteunt IVN Gelderland ook gemeenten in het omgaan met lokale initiatieven: we slaan een brug tussen buurtprojecten, ambtenaren en bestuurders. IVN Gelderland adviseert en werkt samen voor het betrekken van jongeren en bewoners bij gebiedsontwikkeling, windenergie, gezondheidszorg en duurzame recreatie.Kijk op www.ivn.nl/gelderland of neem contact met ons op via 026-3512927. |