Wil je als ondernemer aan de slag met een stadslandbouw initiatief? Dan is het fijn als je het wiel niet opnieuw uit hoeft te vinden en gebruik kunt maken van de kennis en ervaring van anderen. Kennis van stichtingen die dergelijke projecten ondersteunen, van het proces dat hoort bij het starten van je onderneming, maar ook kennis van mensen die net als jij ooit de stap maakten hun dromen te realiseren. Op deze pagina staan diverse links die je de nodige tijd en energie kunnen besparen en je een vliegende start kunnen geven!

1. GESCHIKTE GROND

Het vinden van een geschikte locatie kan een uitdaging zijn. Nederland is een dicht bevolkt land en vooral in de steden zijn er weinig plekken die nog geen invulling hebben. Bovendien is de bodemkwaliteit niet altijd voldoende en moet een ondernemer over een minimum aantal vierkante meters beschikken wil zijn bedrijf financieel gezond kunnen zijn. En toch zijn er altijd mogelijkheden. De belangrijkste tip is dan ook: breid je netwerk uit. Ga langs bij boeren, flyeren in de buurt waar je zoekt, vraag je vrienden je te helpen. Als je al een stuk grond op  het oog hebt is de volgende stap de bodemkwaliteit te onderzoeken. Er zijn een aantal websites en platforms die je kunt raadplegen:

Geschikte locatie gezocht?
Heb je een initiatief met een verdien model? De adviseurs van het ondernemersportaal helpen je inzicht te krijgen in wat er aan bedrijfsruimten en locaties beschikbaar is.
– Ondernemersportaal gemeente Den Haag

Eigenaar gezocht!
Stukje op het oog en wil je achterhalen van wie het is?
– Kadaster

Woningbouwcoöperaties
Soms hebben woningbouwcoöperaties (tijdelijke) plekken beschikbaar.
– Haag Wonen
– WoonInvest
– Omnia Wonen
– Koninklijke Haagse Woningvereniging van 1854
– Staedion

Platforms
– Toekomstboeren
– Herenboeren verbindt ondernemers en afnemers
– Social Hub Den Haag
– Social Club Den Haag platform voor sociale ondernemers

Vertical Farming
Wil je in een gebouw telen?
– 7stepts2heaven (Eindhoven)
– Stadstuinieren met LED
– Smart Farmers

Bodemkwaliteit
De bodemkwaliteit is een essentieel onderdeel voor het telen in volle grond. Een van de eerste stappen is dus om te onderzoeken of de grond vrij is van vervuiling.
– GGD Haaglanden
– Bodemloket
– Goed bodembeheer
– Bodemtype digitale kaart
– Bodemtype bestemmen

Bodemonderzoek (met bemestingsadvies)
– Eurolab Koch Deventer
– Gaiabodem
– Soiltech

Is er vervuiling geconstanteerd kun je eventueel de grond saneren. Raadpleeg dan een adviesbureau (hieraan zijn kosten verboden).

Bestemmingsplan
– Stedennetwerk Stadslandbouw

DUURZAAMHEID
Je bedrijf verduurzamen? Heb je al een bedrijf, wil je dat verduurzamen, Duurzame Stad Den Haag kan jou mogelijk helpen
– Duurzame Stad Den Haag

2. LEER

Een gedegen basiskennis is van voordeel als je professioneel groenten of fruit gaat telen. Er zijn verschillende cursussen en opleidingen:

Cursussen
– Permacultuur moestuinieren
– Velt moestuinieren
– Kraaybekerhof
– Fonds1818

Imkercursussen
– Imkers Den Haag
– Biodynamische imkercursus

Opleidingen
– Warmonderhof zie hieronder
– Permacultuur jaaropleiding

Onderzoeken
– Stadsboeren in Nederland
– Onderzoek korte ketens

Online (soms Engels)
zoek deze mensen ook op youtube, er zijn veel gratis lezingen te vinden!
– Elaine Ingham bodemdeskundige
– The urban farmer
– The market gardener
– Charles Dowding
– Gabe Brown bodemvruchtbaarheid
– Ruaf online cursus urban farming
– Marc Siepman
– Urban Green Train
– Veredeling
– Wegwijs in niet-chemische bestrijding
– Goed bodembeheer– Bewust bodemgebruik

Warmonderhof opleidingen De Warmonderhof biedt verschillende biologisch (dynamische) opleidingen aan rond voedsel- en veeteelt. Naast tuinbouw en zorgtuinder is er ook een deeltijdopleiding die specifiek gericht is op stadslandbouw. Je leert hoe je groeten en fruit teelt en alles wat ermee te maken heeft: wat een gewas nodig heeft om te groeien, wat een goede vruchtwisseling is en hoe je voor een gezonde bodem zorgt, die de basis vormt van de gezondheid van je gewas. Het bijzondere aan stadslandbouw is dat je meestal je producten direct afzet aan de eindconsument. Je hebt dus veel contact met je eigen klanten, in tegenstelling tot een tuinderij buiten de stad, die vaak aan een groothandel levert. De direct afzet biedt veel kansen, zoals een grote persoonlijke betrokkenheid en het creëren van draagvlak bij de mensen in je buurt. Tijdens de opleiding wordt veel aandacht besteed aan hoe je deze directe afzet kan organiseren. De meeste commerciële stadslandbouwinitiatieven hebben bijvoorbeeld een verdienmodel waar klanten veel inspraak hebben in de prijsvorming en het teeltplan. Op die manier ontstaat er een hechte relatie tussen boer en burger. Tijdens de opleiding krijg je theoretische lessen en doe je praktische kennis op in de vorm van een stage. Na 2 jaar heb je behoorlijk veel kennis in huis en heb je bovendien een netwerk gecreëerd binnen de landbouw om het starten van je eigen initiatief te versoepelen.

3. ORGANISATIE

Je hebt een geschikte locatie gevonden. De volgende stap is om een rechtsvorm te kiezen en je in te schrijven bij de KvK en de belastingdienst. Ook zal je eventueel moeten weten welke vergunningen je moet aanvragen voor de activiteiten die je geplant hebt.

Rechtsvormen
– Ondernemersplein
– Kvk

Verzekeringen
– Broodfonds Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen zijn kostbaar. Een alternatief is een broodfonds. Samen met anderen richt je een groep op en spaar je maandelijks geld. Dat wordt binnen jouw groep uitgekeerd bij (langdurige) ziekte.
– Bedrijfsaansprakelijkheid. Bij personen- en zaakschade. Een schade kan het voortbestaan van je onderneming in gevaar brengen. Ze zijn over het algemeen niet duur, het is daarom raadzaam om je te verzekeren. Als je met vrijwilligers werkt is deze verzekering verplicht.

Werken met vrijwilligers
In de stadslandbouw wordt veel gewerkt met vrijwilligers. Dat helpt de ondernemer en de vrijwilliger, die vaak geniet van de rust, gezelligheid of het contact met de aarde. Op deze site vind je de belangrijkste aandachtspunten:
– Vrijwilligers Westland– Fonds1818

Anders
– RI&E als ondernemer in de landbouw ben je meestal RI&E plichtig
– BHV
– HCCP als je voedsel verwerkt
– Bewijsvaardigheid gewasbeschermingslicentie: heb je nodig voor alles wat je spuit muv water. Ook voor biologische bestrijdingsmiddelen en preparaten.
– AIM check of vergunning nodig is
– Voedselveiligheid

Keurmerk aanvragen?
Als je biologisch teelt overweeg je misschien om een keurmerk aan te vragen. Veel tuinderijen die direct afzetten aan de consument maken daar geen gebruik van. Zij informeren hun klanten vaak persoonlijk over hun werkwijze en kunnen de prijs voor hun producten laag houden door geen (kostbaar) keurmerk aan te vragen. Zet je je producten af via een winkel, markt of groothandel is het aanvragen van een keurmerk wel van belang. SKAL is de certificeringsinstantie voor de biologische landbouw en biedt tegenwoordig ook een categorie “klein-bio-bedrijf” aan.
– EKO
– SKAL
– Demeter

4. FINANCIERING

De financiering van hun initiatief is voor veel ondernemers een belangrijk onderwerp. Er zijn verschillende subsidies en fondsen die je kunnen steunen, maar sommige worden alleen verstrekt aan een stichting; ze zijn altijd tijdelijk van aard. Belangrijk is ook om van tevoren goed na te denken over je verdienmodel. Dat is waar je uiteindelijk je inkomen uit gaat halen. Veel initiatiefnemers starten vanuit hun passie; voor een duurzame onderneming is het echter net zo belangrijk dat je onderneming financieel haalbaar is.

Subsidie
– Subsidie Duurzaamheid
– Groenfonds Midden-Delfland
– Subsidiewijzer
– POP3
– Zorgsubsidiekalender
– Social Hub Den Haag platform voor sociale ondernemers
– Rockstart financiering & platform

Fondsen
– Fondsenwerven Doe het Zelf pdf
– Fondsenzoeken
– Fonds 1818
– Piet Oudolf Groen in de Buurt
– Oranjefonds
– Kansen voor West
– Fondsenwijzer
– IdealenKompass matching

Crowdfunding
– Crowdfunding in de landbouw
– Crowdfundingplatform
– Crowdfunding voor natuur

Anders
– Qredits
– KNHM

Verdienmodellen
– Verdienmodellen stadslandbouw filmpje
– 5 verdienmodellen

Nieuwe vormen financiering
Tegenwoordig zijn er ook andere opties, zoals het werken met aandeelhouders. Het juridische eigendom ligt dan bijvoorbeeld bij de aandeelhouders en het economische bij de ondernemer. Of een groep consumenten neemt een boer in dienst om voor hun voedsel te telen. Kijk hoe andere het doen:
– Tuinderij de Es
– Herenboeren
– Landgenoten België

Verdienmodellen – CSA
CSA staat voor community supported agriculture, ofwel landbouw gedragen door de gemeenschap. CSA past bij bedrijven die hun producten direct willen afzetten aan de consument, bijvoorbeeld tuinderijen met groentepakketten of zelfoogstabonnement. Klanten worden voor een seizoen lid of deelgenoot van de tuinderij. Ze betalen vooraf, waardoor de tuinder zaad- en plantgoed kan kopen en verzekerd is van afzet voor het hele seizoen en dus ook een eigen inkomen. In ruil daarvoor kunnen klanten voor een redelijke prijs het hele seizoen door lokale en verse groenten eten. Vaak hebben leden of deelgenoten ook inspraak in de financiën en het teeltplan en kunnen op die manier direct invloed uitoefenen. Naast groentepakketten bestaat dit systeem ook voor vleespakketten of voor bloemen.
– CSA netwerk
– De nieuwe akker
– De nieuwe ronde

Verdienmodellen – Zorg
Op een zorgtuinderij worden mensen met een indicatie voor dagbesteding begeleid. Iedereen werkt op zijn of haar niveau mee aan de productie en verwerking van de groenten. Door het werken in de tuin ervaren de cliënten rust, aandacht en zorg. Hieronder vind je informatie voor het opstarten van een zorgtuinderij.
– Zorgboerderij vinden
– Handboek landbouw & zorg
– Dossier zorglandbouw
– Regionale intermediairs
– Voorwaarden voor een kansrijke start van sociaal ondernemerschap in de zorglandbouw

5. BEDRIJF INRICHTEN

Je hebt alle stappen doorlopen en bent aangekomen bij de inrichting van je bedrijf, gefeliciteerd! Nu moeten er veel praktische keuzes gemaakt worden. Hieronder een aantal links die je kunnen helpen in het process.

Zaad- en plantgoed
– De Bolster
– HaagsZaad
– Vitalis
– Bingenheimer
– Vreeken’s veel exotische gewassen
– Jongerius alleen met kvk
– Hessenhof vaste planten
– Biocultura potgrond
– Klasmann potgrond

Fruitbomen
– De Batterij
– Op Goede Grond oude rassen
– Fruittuin

Materialen
– Tuinbouwmarktplaats voor beroepstuinders
– Haagse Tuinbank
– Dianas mooie moestuin
– De Wiltfang
– EcoTe

LAST BUT NOT LEAST

Veel startende ondernemers lopen ergens vast. Je moet je tenslotte binnen een korte tijd verdiepen in verschillende en uiteenlopende thema’s die vaak niets te maken hebben met je kernactiviteit. Schroom niet om hulp te vragen! Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om een bedrijf in te schakelen met een specifieke hulpvraag. Enkele voorbeelden:
– Land & Co gespecialiseerd in stadslandbouwprojecten. Maken en steunen bij het maken van bedrijfsplannen, inpassing met regelgeving, teeltplannen, verdienmodellen
– Kop&Co
– SesamAcademie Advies
– Nudge

Zijn alle links en tips van deze website nog niet voldoende en heb je behoefte aan advies, dan kan je via ons digitale loket contact met ons opnemen.
Volg ons op twitter of facebook.